Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yürürlüğe konan Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN) ve Vergi Denetim ve Analiz Sistemi (VEDAS), Türkiye’de vergi denetiminde yapay zekâ temelli yeni bir dönemin kapısını açtı. 1 Ekim 2025 itibarıyla uygulanmaya başlanan sistemler, işletmelerin, ortaklarının ve yetkililerinin vergi süreçlerini dijital izlerle analiz ederek riskli işlemleri anlık olarak tespit etmeyi hedefliyor.
Yeni sistemlerin detayları, İzmir Serbest Bölgesi (İZBAŞ) ve Menemen Ticaret Odası iş birliğiyle düzenlenen konferansta ele alındı. Konferansa işletme sahipleri ve mali müşavirler yoğun ilgi gösterdi.
“Amaç mükellefleri etiketlemek değil, işlemleri analiz etmek”
Konferansın konuşmacısı olan İZBAŞ Mali ve Mevzuat Danışmanı Prof. Dr. Keramettin Tezcan, KURGAN’ın temel amacının mükellefleri “riskli” olarak sınıflandırmak değil, yapılan işlemlere risk puanı atayarak erken uyarı sinyali vermek olduğunu belirtti.
Tezcan, “Sistem, alıcı veya satıcıya değil; işlemin kendisine risk puanı verir. Amaç, gerçek dışı ya da olağandışı görünen işlemleri tespit etmektir. KURGAN ve VEDAS, OECD ülkelerinde de uygulanmakta olan modern bir denetim sisteminin Türkiye’deki yansımasıdır. Vergiye gönüllü uyumu artırmak, ülkemizin gri listeye dönmemesi açısından da büyük önem taşımaktadır.” dedi.
“KURGAN yalnızca yazılım değil, bir strateji”
Prof. Dr. Tezcan, sistemin yalnızca bir yazılım projesi olmadığını, sahte belge düzenlemenin öncül suç sayılması ve Rapor Otomasyon Sistemi’nin devreye alınması gibi düzenlemelerle birlikte bütüncül bir mali stratejinin parçası olduğunu ifade etti.
“KURGAN, sahte belge düzenleyenleri ve kullananları anlık olarak tespit etmeye çalışır. E-belgelerden gelen verileri analiz eder, cari denetim yapılmasına imkân sağlar ve mükelleflere risk durumlarına dair sinyaller gönderir. Böylece hem denetim süreçleri hızlanır hem de vergi kayıpları en aza iner.”
Sistemin risk analizinde işletmelerin işlem hacimleri, nakit hareketleri, stok yönetimi, alacak-borç dengesi ve kârlılık oranları gibi kriterleri değerlendirdiği belirtildi.
Yapay zekâ ve vergi mahremiyeti tartışması
Tezcan, sistemin “Dijital İzler” ve “Veri Madenciliği” altyapısıyla çalıştığını, ancak kişisel verilerin korunması ve ticaret özgürlüğü açısından yeni hukuki tartışmaların da gündeme geldiğini söyledi.
“Bu sistem bir denetim devrimi”
Menemen Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı İzzet Süsoy ve İZBAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Eyüp Sevimli, konuşmanın sonunda Prof. Dr. Keramettin Tezcan’a katkılarından dolayı Atatürk portresi takdim etti.
KURGAN ve VEDAS’ta Öne Çıkan Risk Kriterleri:
-
Sahte belge düzenleyen veya kullanan işletmeler,
-
Kasa hesabında yüksek nakit bulundurulması,
-
Ortaklara faizsiz yüksek tutarlı borç verilmesi,
-
Bankada yeterli bakiye varken yüksek tutarlı kredi kullanımı,
-
Ticari alacak ve satış tutarlarının uyumsuzluğu,
-
Yüksek tutarlı stok ve değer düşüklüğü karşılıkları,
-
Karlılık oranlarının sektörel ortalamadan sapması.
Bu kriterlerin her biri sistem tarafından otomatik olarak analiz edilerek işletmelere erken uyarı sinyali olarak yansıyor.
Yorumlar
Kalan Karakter: